گزارش تحليلي از بازار کاراستان خوزستان/مصطفی سواعدی خنیابی

مصطفی سواعدی خنیابی



مقولــه بیکاری بــه عنوان یک پدیده مخــرب اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی همواره از دغدغه های اساســی برنامه ریزان بوده اســت. که از یک سو نشان دهنده وضعیت رکود یا رونق اقتصادی و از سوی دیگر نشان دهنده میزان تحرک و سلامت جامعه یا یأس و بیماری یک جامعه است.
به عنوان مثال شیوع انواع بزهکاری، طلاق، افزایش سن ازدواج، اعتیاد، قاچاق و مهاجرت های ملی و منطقه ای که بخش عمده ای از آن ناشی از بیکاری جوانان است، تهدیدات جدی اجتماعی-اقتصادی و سیاسی را به دنبال خواهد داشت.
بیکاری، بیماری است که تمام مردم خوزستان از آن رنج می برند، چه کسانی که بالش زیر سر آنها چاه های نفت جنوب است و چه کسانی که توانستند مقام اول را از ناحیه کشاوزی ( گندم، خرما و ... ) و یا در همسایگی معادن دیگر استانمان هستند.
بر اثر فشار های اقتصادی بر خانواده ها، برخی از افراد مجبور به ترک تحصیل جهت تامین قوت لایموت خانواده خود هستند.گه این ترک تحصیل یا از طرف خانواده های جوانان که قادر به تامین مخارج درسی فرزندان خود نیستند و یا خود فرزند که با عدم وجود سرپرست در خانه مجبور به ترک تحصیل می شوند که اکثر فشارها و خروج از دوره تحصیلی از مقاطع راهنمایی، متوسطه و سواد آموزی انجام می شود. که طبق مرکز آمار، این آمار در سال 93 نسبت به 89 :
در مقاطع راهنمایی، متوسطه، سواد آموزی به ترتیب: %2.99- ، %43.1- ، %39- رشد منفی را مشاهده می کنیم. این آمار نشان می دهد که در این مقاطع بیشتر مردان به خاطر فشار اقتصادی ترک تحصیل می کنند که چنانچه این نرخ رشدها را تفکیک کنیم برای مردان مقاطع راهنمایی، متوسطه و سواد آموزی به ترتیب %2.1- ، %43.21- ، %39.9- ، و برای زنان : %4.17- ، %42.9- ، %38.5- ، می باشد.
اما در مقاطع بالاتر تحصیلی، تحصیلات تکمیلی اکثر جمعیت جوانان بیکار به خیال اینکه، با حصول مدارج عالی تحصیلی امکان اشتغال آنها در ادارات فرآهم می شود، کشور با موجی از بیکاران تحصیل کرده که قادر به تامین اشتغال برای آنها نمی-باشد، روبه رو می شود. که این موج یا حباب بلورین امکان دارد موجب ناهنجاری های اجتماعی- اقتصادی و سیاسی می-شود.که مهار کردن آن غیر قابل کنترل است. در حال حاضر در جامعه ما امکان کارکردن با مدرک تحصیلی پایین ( دیپلم به پایین) وجود دارد، زیرا اکثر ادارات با وجود این شرایط رکود تورمی و وجود احتمال اخراج کارگران خود، جهت پایین آوردن هزینه ها و خروج از دام ورشکستگی، نیازمند به کارگران با مدارج تحصیلی بالاتر نیستند و همچنین طبق آمار، در سال 93 نسبت به 89 میزان نیروی کار دارای مدارج عالی تحصیلی با رشد %14.4 که به تفکیک برای مرد و زن به ترتیب: %17.27 ، %10.66 رشد بوده است.

• نرخ مشارکت اقتصادی
بر اساس آخرین گزارش رسمی ارائه شده از سوی مرکز آمار ایران نرخ مشارکت اقتصادی استان از 36.5 درصد در سال 1389 به 35 درصد کاهش یافته است. که با توجه به جمعیت استان بر حسب سال 4724000،1393 نفر هر یک درصد کاهش در نرخ مشارکت به مفهوم غیر فعال شدن حدود 47240هزار نفر و خروج آنها از بازار کار است.
که طبق آمار با کاهش 1.5 درصدی نرخ مشارکت باعث غیر فعال شدن 70860هزار از جمعیت استان می شود. کاهش نرخ مشارکت اقتصادی را می توان ناشی از چند عامل دانست:
1- نا امیدی جمعیت بیکار از یافتن کار منجر به خروج آنان از جمعیت فعال شده است. این پدیده ناشی از طولانی شدن مدت زمان بیکاری است که فرد بیکار را از جست و جوی کار نا امید می کند.
2- ادامه تحصیل جمعیت بیکار در سطح تحصیلات دانشگاهی به خصوص در مقاطع تحصیلات تکمیلی به دلیل نا امیدی از یافتن شغل یا سطح تحصیلات فعلی آنها، افزایش چشمگیر متقاضیان تحصیلات تکمیلی نمونه ای بارز از این پدیده است که طبق آمار جمعیت غیر فعال در سال 93 نسبت به 89،، %3.8 رشد داشته است.
3- همچنین برخی خانوارها به یارانه دریافتی اکتفا می کنند و از سوی برخی روستاییان استان و کناره گیری آنها از کارهای سخت و کم درآمد پس از طرح هدفمندی یارانه ها .

• نرخ بیکاری
بررسی آمار بیکاری نشان می دهد که نرخ بیکاری در پایان سال 1392 نسبت به 1390 حدود 2.6 درصد افزایش یافته است. نرخ بیکاری در پایان سال 1392 در مناطق روستایی و شهری به ترتیب 7.85، 15.14 درصد بوده است. از جمله دلایل این اختلاف می توان به مهاجرت روستاییان به شهرها و همینطور خروج از جمعیت فعال به دلیل دریافت یارانه توسط روستاییان دانست.
اما بیکاری در سال 1393 با نرخ 9.87 درصد است که شواهد صحیح بودن آن به عنوان کاهش واقعی بیکاری را تایید نمی-کنند.
1- جمعیت فعال در سال 93 نسبت به 92، 0.8- درصد کاهش داشته و این یعنی به تعداد بیکارانی که از جست و جوی کار نا امید شدند افزوده شده است.
2- جمعیت غیر فعال در سال 93 نسبت به 92 به میزان 1.93 درصد افزایش داشته است.

• سهم اشتغال در بخش های مختلف اقتصادی
با نگاهی به آمار اشتغال در سه بخش کشاورزی، صنعت و خدمات در سال 1393 این نتیجه حاصل می شود که سهم اشتغال در بخش خدمات با 50.8 بیشترین میزان شاغلان را در خود دارد. پس از این بخش های صنعت و کشاورزی به ترتیب: 31.5 و 17.7 درصد در دوره های بعدی قرار دارند.
اما بخش خدمات که بالاترین سطح اشتغال را دارا بوده در سال 93 نسبت به 89 به میزان 2.1 درصد کاهش داشته است. همچنین در بخش های خصوصی و عمومی سهم اشتغال به ترتیب 79.4، 20.6 که قابل ملاحظه است که بخش خصوصی بیشترین اشتغال را دارا است که این بخش به طور قابل ملاحظه ای در حال رشد است.

• نتيجه‌گيري و پيشنهاد
بررسي شاخص‌هايي چون نرخ مشارکت و نرخ بيکاري همگي نشان از اوضاع نابسامان اشتغال در کشور دارد. در اين ميان نرخ بيکاري جوانان بسيار نگران‌کننده است. به دليل اينکه جوانان در سن تشکيل خانواده قرار دارند و اشتغال آنان پيش نيازي براي ازدواج به حساب مي‌آيد، بنابراين لازم است به اشتغال جوانان توجه ويژه‌اي شود تا از تبعات منفي بيکاري جوانان همچون افزايش بزه‌کاري اجتناب کرد. به تعبير مارکس اين ارتش ذخيره بيکار مي‌تواند تبعات نابساماني براي هر نظام سياسي، اقتصادي و اجتماعي داشته باشد.
نکته تاسف بار در بيکاري جوانان، بيکاري اقشار تحصيلکرده کشور است که منجر به گسترش حس نااميدي و يأس در دانشجويان کشور نيز شده است. بيکاري در مقاطع تحصيلات تکميلي همچون کارشناسي ارشد و دکترا نيز منجر به شدت گرفتن پديده فرار مغزها در کشور و خروج سرمايه‌هاي انساني ارزشمند از کشور شده است. بيکاري در مقاطع تحصيلات تکميلي تبعات سياسي، اقتصادي و اجتماعي به مراتب خطرناک‌تري نسبت به بيکاري اقشار با تحصيلات پايين‌تر دارد.